An Cung Ngưu Hoàng trong điều trị bệnh nhân xuất huyết não

Từ tháng 10 năm 1987 đến tháng 10 năm 1991, khoa Nội Thần kinh của bệnh viện đã điều trị cho 27 bệnh nhân xuất huyết não có tiền sử cao huyết áp, triệu chứng lâm sàng phù hợp với biểu hiện dương chứng theo biện chứng của y học cổ truyền, dùng An cung ngưu hoàng hoàn có tác dụng tốt. Kết quả như sau:

1/ Đối tượng nghiên cứu: 50 bệnh nhân xuất huyết não có tiền sử cao huyết áp đều được chẩn đoán xác định bằng lâm sàng và chụp CT Scan. Bệnh nhân được chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm:

- Nhóm điều trị: Dùng An cung ngưu hoàng hoàn là 27 bệnh nhân, bao gồm 19 bệnh nhân nam và 8 bệnh nhân nữ

- Nhóm đối chứng: Dùng thuốc tân dược là 23 bệnh nhân, bao gồm 16 bệnh nhân nam và 7 bệnh nhân nữTuổi của 50 bệnh nhân: 2 người từ 40 - 49 tuổi; 18 người từ 50 - 59 tuổi; 21 người từ 60 - 69 tuổi; 9 người tuổi trên 70.

Cả 50 bệnh nhân này đều có tiền sử cao huyết áp, thời gian mắc bệnh cao huyết áp ngắn nhất là 1 năm, lâu nhất là 25 năm. Khi khởi bệnh, huyết áp trung bình 25/15,7kPa. Khởi bệnh đều cấp tính, có triệu chứng lâm sàng điển hình và thực thể của xuất huyết, phù hợp với chẩn đoán chứng thực nhiệt theo biện chứng của y học cổ truyền: Đau đầu, nôn mửa, hôn mê, liệt nửa người, mình nóng bồn chồn, hôn mê nói sảng. Cả 50 bệnh nhân đều chụp CT Scan trong tuần đầu được xác định là xuất huyết não. Bảng 1: So sánh triệu chứng giữa 2 nhóm (n)

Bảng 1:So sánh triệu chứng giữa 2 nhóm (n)

Bảng 2: So sánh vị trí xuất huyết giữa 2 nhóm (n)

Bảng 3: So sánh khối xuất huyết giữa 2 nhóm (ml)

2/ Phương pháp điều trị:

- Nhóm điều trị: Dùng An cung ngưu hoàng hoàn do Xí nghiệp Trung dược Đại Đồng Sơn Tây sản xuất. Bắt đầu cho uống sau 2 - 3 ngày khởi bệnh, 1 hoàn/ ngày x 2 lần/ngày, bệnh nhân hôn mê cho uống qua sonde mũi - dạ dày, uống 5 ngày liền. Ngoài ra, sử lý theo tình trạng cấp tính của xuất huyết não, truyền manitone 20%, cách 6 - 8 giờ/lần, uống hoặc uống qua sonde mũi nifedipine, khống chế huyết áp trong phạm vi 20,0 - 21,3/120,0 - 13,3 (kPa). Dùng thuốc bảo vệ tế bào thần kinh inosine, nadide, coticoline, dùng kháng sinh để chống viêm phổi và các loại bội nhiễm khác, theo dõi cân bằng nước điện giải, cân bằng kiềm toan.- Nhóm đối chứng: Sử lý như nhóm điều trị, nhưng không dùng An cung ngưu hoàn hoàn.

3/ Kết quả điều trị:

3.1. Tiêu chuẩn đánh giá: Tham khảo kết quả đánh giá tác dụng điều trị do Hội nghị mạch máu não toàn quốc thông qua năm 1981:

- Khỏi bệnh: Ý thức rõ rệt, liệt chi trên chi dưới hồi phục mức 5, tự đi lại một mình được.

- Tốt: Tỉnh táo, liệt chi trên chi dưới hồi phục trên mức 2

- Khá: Ý thức rõ rệt, mức độ liệt phục hồi mức 1, hoặc mất ngôn ngữ, dấu hiệu chứng liệt nhãn cầu được cải thiện.

- Không tác dụng: Kết quả không rõ so với trước điều trị

- Xấu đi: Trong quá trình điều trị diễn biến xấu đi

3.2. Kết quả: (Xem trong bảng 2)

- Nhóm điều trị: Khỏi bệnh 85,2%; tử vong 14,8%. Tỷ lệ khỏi bệnh và tốt khá là 19 người.

- Nhóm đối chứng: Khỏi bệnh 65,2%; tử vong 34,8% (P < 0,05). Tỷ lệ khỏi bệnh và tốt khá chỉ là 7 người (P < 0,01)

Bảng 4: So sánh kết quả điều trị giữa 2 nhóm (trong 6 tuần)

4/ Bàn luận:

Xuất huyết não trên bệnh nhân cao huyết áp, giai đoạn cấp chấn tĩnh chống co giật, khai khiếu, tỉnh não là khâu rất quan trọng. An cung ngưu hoàng hoàn điều trị chứng dương bế giai đoạn cấp của xuất huyết não đã được các nhà lâm sàng thừa nhận. Nhưng trong thực tế, điều trị theo tây y không thể cùng 1 lúc giải quyết 2 vấn đề đã nêu trên, dùng thuốc chấn tĩnh để chống co giật đồng thời sẽ làm cho sự rối loạn ý thức sẽ nặng nề thêm gây ức chế hô hấp và trung tâm vận mạch nếu sử lý không tốt sẽ làm cho bệnh trở nên trầm trọng thêm. Ví dụ, bệnh nhân xuất huyết não do tác dụng kích thích của huyết khối dẫn đến co giật, thông thường để khống chế được việc đó là rất khó, nếu dùng một lượng lớn thuốc an thần để hạn chế được co giật, sự ức chế của vỏ não sẽ bị sâu hơn, ảnh hưởng đến nhịp thở, làm cho gốc lưỡi mềm và tụt vào sâu gây tắc đường thở dẫn đến thiếu oxy làm cho nhiễm khuẩn nặng thêm, mức độ bệnh trở nên trầm trọng hơn. Ngoài ra, về mặt tỉnh não, thuốc hưng phấn thần kinh trung khu của tân dược cũng thường hay gây ra kinh quyết, co giật, huyết áp tăng dẫn đến xuất huyết thêm. Cho nên, giai đoạn cấp của xuất huyết não, sự cải thiện ý thức chỉ có thể hồi phục theo sự hồi phục của quá trình hồi phục của bệnh. Bởi vậy, chúng tôi đã chọn dùng An cung ngưu hoàng hoàn, vừa có tác dụng chấn tĩnh chống co giật đồng thời vừa có thể khai khiếu tỉnh não, cả 2 mặt này đều được giải quyết cùng 1 lúc, trong quá trình điều trị không thấy có phản ứng phụ xảy ra. Bản tổng kết này đã chứng tỏ: so sánh sau 6 tuần điều trị, triệu chứng bệnh của nhóm điều trị được cải thiện hơn hẳn nhóm đối chứng; tỷ lệ khỏi bệnh và tỷ lệ tử vong của nhóm điều trị hơn hẳn nhóm đối chứng. Điều này chứng tỏ An cung ngưu hoàng hoàn có tác dụng nhất định trong điều trị xuất huyết não, cần được phổ biến để sử dụng rộng rãi.